Niniejsza instrukcja została napisana w oparciu o pierwszą wersję Sibeliusa. Wiele czynnośći wykonuje się jednak bardzo podobnie w Sibeliusie 2. W niektórych wypadkach różnice pomiędzy pierwszą a drugą wersją Sibeliusa zostały opisane w Instrukcji. Gdybyś jednak nie znalazł na tej stronie odpowiedzi na swoje pytania dotyczące obsługi Sibeliusa 2, poszukaj ich w FAQ, lub napisz na forum.
|
|
|
|
|
Program komputerowy SIBELIUS
umożliwia zapis i wydruk tekstu nutowego. Posiada bardzo
duże możliwości edycyjne oraz pozwala na tworzenie
różnego rodzaju partytur. Niniejsza instrukcja obsługi
skierowana jest do nauczycieli i uczniów szkół
muzycznych, do osób które poszukują efektywnego
narzędzia do tworzenia profesjonalnych wydruków nutowych
oraz do wszystkich, którzy zainteresowani są
możliwościami tego programu. Będzie ona w równym stopniu
przydatna dla osób, które korzystają z nowej jak i
starszej wersji programu. Bezpłatny program
demonstracyjny wersji 2.1. można pobrać ze strony www.sibelius.com/cgi-bin/download/get.pl
|
|
|
Spis treści
|
|
|
|
Wersja 1.1. Programu instaluje
się i pracuje bez problemów w środowiskach Windows 98 i
Millenium. W Windows XP program można zainstalować i
wykonywać nim wiele funkcji, jednak niektóre z nich nie
działają poprawnie - nie można np. wpisać tekstu (tytuł
utworu, oznaczenia dynamiczne itd.). Wersja 2.1.
przystosowana jest do systemów operacyjnych Windows 95/98/Me/2000/XP/NT4.
Szczegółowy sposób
postępowania przy instalacji podany poniżej dotyczy
wersji 1.1. Przy instalacji wersji 2.1. postępuj
podobnie.
Po włożeniu dysku CD do napędu program
instaluje się przez Ustawienia/Panel
sterowania/Dodaj lub usuń programy. Jeżeli
zdarzy się, że taka próba skończy się niepowodzeniem,
należy:
- prawym przyciskiem myszy kliknąć na Mój
komputer
- lewym przyciskiem myszy
kliknąć Otwórz; dalej postępować w
podobny sposób;
- CD SIBELIUS/Otwórz
- folder sibelius/Otwórz
- SETUPSIB/Otwórz
- Next
- Next
- Next
- Sibelius/Otwórz
Po tej
czynności program jest zainstalowany. Kiedy pojawi się
okno Equipment-
kliknij OK., a następnie
zamknij Tip of the
day przyciskiem Close.
|
|
|
Spis treści
|
|
|
Wpisywanie tekstu nutowego z klawiatury
komputera
|
|
Tekst nutowy w programie
SIBELIUS można wpisywać na trzy sposoby:
- z klawiatury komputera,
- wgrywając plik MIDI zapisany uprzednio na nośniku
danych przez zewnętrzne urządzenie wysyłające
komunikaty MIDI, np. syntezator lub keyboard,
- w czasie rzeczywistym, używając do tego klawiatury
zewnętrznego urządzenia wysyłającego komunikaty MIDI.
Zajmiemy się tutaj wpisywaniem pierwszym
sposobem, tj. z klawiatury komputera.
Z górnego
paska wybierz New - nową partyturę.
Pojawia się okno Manuscript paper. Do
wyboru są czyste kartki papieru (formatu A3 i A4), na
których możesz dowolnie zestawiać instrumenty w różne
grupy oraz gotowe szablony partytur na typowe składy
instrumentów (a także chór itd.). Jeżeli jesteś
zdecydowany na gotowy szablon, wybierz go klikając
myszką, a następnie potwierdzając OK.
Gotowy szablon pojawi się po kliknięciu lewą myszką na
jasne pole na ekranie. Możesz także wybrać czystą kartkę
(np. A4) i potwierdzić OK., aby utworzyć
szablon dla dowolnie wybranego zestawu instrumentów (lub
nawet jednego instrumentu). W
oknie Instruments są dwa
podokienka: Section i Available.
W pierwszym zaznacz grupę instrumentów,
np. Strings, a w drugim konkretny
instrument np. Violin.
Kliknij Add. Teraz
w Section wybierz
np. Keyboards, a
w Available - Piano.
Kliknij na Add. Jeżeli chcesz, aby w
partyturze partia skrzypiec była zapisana nad partią
fortepianu, odkliknij Add in normal
order. Na zakończenie
potwierdź Create i kliknij w jasny obszar
na ekranie. Pojawia się pusta partytura.
W górnym
pasku kliknij na View,
zaznacz Toolbar, Tool names, Keypad i Navigator. Navigator pojawia się
w lewym dolnym rogu ekranu - służy on do przesuwania
partytury. Czynność tę możesz także wykonać "łapką",
która pojawia się, gdy klikniesz na nie zapisany
fragment partytury (przy wyłączonych
klawiszach Keypadu).
Wspomniany
wyżej Keypad znajduje się w prawym dolnym
rogu ekranu i odpowiada klawiaturze numerycznej
komputera. Z niej wprowadza się wartości nut, znaki
artykulacyjne itd.
W tym miejscu należy zaznaczyć,
że tylko niewiele czynności wymaga użycia myszki -
większość z nich można wykonać z klawiatury, do czego
należy zachęcać, gdyż daje to dużą oszczędność czasu.
Aby zacząć wprowadzać nuty kliknij na pauzę - zmieni
ona kolor z czarnego na niebieski. W programie SIBELIUS
elementy zaznaczone niebieskim kolorem podlegają edycji.
Następnie...
- wybierz wartość nuty na Keypadzie
- jeżeli chcesz, wybierz także inne oznaczenia
przyporządkowane tej nucie, np. kropkę przedłużającą
wartość nuty o połowę, łuk, bemol, staccato itp.
- wprowadź nutę przez wybór jednej z
liter A-G lub R,
która kopiuje poprzednią nutę
- aby zbudować akord kliknij na pięciolinię nad lub
pod nutą, która przed chwilą wprowadziłeś lub wybierz
klawisz N, aby dodać nutę w odległości
tercji - na właściwe miejsce wprowadź ją kursorem ↑
lub ↓
- aby wprowadzić pauzę wybierz klawisz pauzy
na Keypadzie i kliknij w miejsce, gdzie
dana pauza ma się znajdować lub po prostu naciśnij
klawisz spacji na klawiaturze komputera
- kontynuuj powyższe czynności celem wprowadzenia
następnych nut.
|
|
|
|
|
- kliknij na nutę a następnie przesuń myszką w
odpowiednie miejsce; lub
- zaznacz nutę (kliknięciem myszki lub poprzez
klawisze kursora) a następnie:
przesuń nutę w górę
lub w dół klawiszami ↑ lub ↓;
Ctrl+↑⁄↓ przesuwa o oktawę.
Jeżeli w utworze powtarza się pewien fragment
o jednakowym przebiegu rytmicznym, ale różnych
przebiegach melodycznych, wtedy edytowanie wysokości
dźwięku jest szczególnie przydatne. Zamiast wpisywać
kolejno powtarzające się fragmenty, należy wpisać tylko
pierwszy z nich, skopiować go, następnie wkleić w
odpowiednie miejsca i zmienić wysokości poszczególnych
dźwięków w sposób opisany powyżej.
|
|
|
|
Wprowadzanie znaków przykluczowych
|
|
Wciśnij
klawisz K. Pojawi się okno Key
signature. Wybierz z niego tonację utworu.
Zatwierdź OK. Kliknij na miejsce w
partyturze, gdzie oznaczenie to ma się pojawić.
|
|
|
|
Wprowadzanie oznaczenia metrum
|
|
Wciśnij
klawisz T. Pojawi się okno Time
signature. Wybierz odpowiednie metrum. Jeżeli
wśród podanych oznaczeń metrum nie ma takiego, jakie
jest ci potrzebne, możesz w tym oknie sam je utworzyć.
Zatwierdź Create.
Wpisywanie oznaczenia metrum
|
|
|
|
|
Po otwarciu partytury pojawia
się 5 taktów (o ile wybrałeś wcześniej pustą kartkę
formatu A4, a nie gotowy szablon). Podczas pisania nut
kolejne takty automatycznie będą dodawały się same,
kiedy wyczerpie się wolne miejsce w ostatnim takcie.
Można również dodać takt na końcu partytury poprzez
wciśnięcie Ctrl+B.
Jeżeli chcesz wstawić jeden lub więcej taktów w środku
utworu lub dodać z góry zaplanowaną ilość taktów, z
menu Create wybierz Bar,
następnie Other. W okienku Create
bars, które się pojawi wpisz ile taktów
chciałbyś dodać. Z menu Bar
length wybierz Same as time
signature jeżeli długość taktów ma być zgodna z
metrum lub Irregular, jeśli chcesz
wstawić takt krótszy, niż pozostałe takty (w ten sposób
można utworzyć przedtakt). Po rozwinięciu paska wybierz
wartość nuty, która ma wypełnić krótszy takt.
Kliknij OK.,następnie kliknij na takt,
przed którym chcesz wstawić nowe takty.
|
|
|
|
|
Aby zaznaczyć nutę, takt lub
inny obiekt, kliknij na niego. Aby zaznaczyć więcej
obiektów kliknij na pierwszy z nich, następnie
wciśnij Shift i trzymając go klikaj na
następne obiekty.
|
|
|
|
Usuwanie taktów lub ich zawartości
|
|
Aby usunąć zawartość taktu,
należy go zaznaczyć, a następnie
wcisnąć Delete. Aby usunąć jeden lub
kilka taktów wraz z ich zawartością, należy
wcisnąć Ctrl i kliknąć
(lub Shift i kliknąć) - pojawi się wtedy
podwójna niebieska ramka wokół zaznaczonych taktów - a
następnie wcisnąć Delete.
|
|
|
|
|
Wiele czynności można wykonać
szybciej, stosując skróty klawiaturowe.
- kopiowanie: zaznacz obiekt, który
ma być skopiowany, następnie wciśnij Ctrl+C.
- wklejenie: wciśnij Ctrl+V, następnie kliknij tam, gdzie
obiekt ma być wklejony.
Kopiowanie i wklejenie
można wykonać szybciej w następujący sposób: zaznaczyć
obiekt, następnie przytrzymując klawisz Alt
kliknąć tam, gdzie ma być on
wstawiony.
- cofnięcie ostatnio wykonanej
czynności: Ctrl+Z
- przywrócenie cofniętej uprzednio
czynności: Ctrl+Y
- zaznaczenie całej partytury: Ctrl+A
- wprowadzenie oznaczeń crescendo lub
diminuendo: zaznacz nutę i naciśnij klawisz H (dla crescendo) lub Shift+H (dla diminuendo), następnie
rozciągnij używając spacji (lub kursorów
← → ↑ ↓).
Z wieloma innymi
skrótami klawiaturowymi można zapoznać się wybierając z
paska Help a następnie Keyboard
shortcuts.
|
|
|
|
Dodawanie różnych elementów partytury
|
|
Różne rodzaje kresek
taktowych dodasz do partytury klikając na Barline w menu Create i wybierając: Double dla podwójnej
kreski taktowej, Start i End
Repeat dla znaków repetycji, Final dla podwójnej kreski kończącej
utwór, a następnie klikając na odpowiednie miejsce w
utworze. Podobnie postępuj z kluczami (Clef) i przednutkami (Grace note). Nie zapomnij o kliknięciu
na miejsce w partyturze po wybraniu potrzebnego obiektu.
Jak wpisać przednutki w Sibeliusie 2
Z menu Create można wybrać też Line, czyli linię.
Tych linii jest wiele - jedną z nich jest np. łuk
legato. Aby narysować taki łuk, powinieneś:
- Wybrać rodzaj łuku ( Create/Line)
- Kliknąć na nutę, od której łuk ma się rozpocząć
- Cały czas trzymając lewy przycisk myszy
przeciągnąć łuk do ostatniej nuty pod łukiem
- Trzymając nadal lewy przycisk możesz ustawić
bardzo dokładnie miejsce zakończenia łuku
wykorzystując kursory.
Triole i inne
grupy nieregularne. Wpisz najpierw nutę, która
ma być pierwszą nutą trioli, kwintoli czy innej grupy
nieregularnej. Z menu Create wybierz Tuplet. Pojawi się okno, w którym
określ z ilu nut składa się grupa. Potwierdź, a
następnie kliknij na napisaną wcześniej nutę. Pojawi się
oznaczenie grupy nieregularnej a także pauzy, na miejsce
których wpisz brakujące nuty.
|
|
|
|
Zapis utworu wielogłosowego
|
|
Na okienku w prawym dolnym rogu
ekranu (jest to tzw. Keypad) zauważyć
można (w wersji SIBELIUSA 1.1) cztery ponumerowane
przyciski, z których ten z cyfrą 1 ma
kolor niebieski (oznacza to, że jest on aktywny).
Przyciskając kolejne klawisze zauważysz, że 2 ma kolor zielony, 3 pomarańczowy, a 4 fioletowy. Klawisze
te są pomocne przy zapisie utworu wielogłosowego. Chcąc
wpisać na jednej pięciolinii np. sopran i alt wybierając 1 wpisujesz sopran, a wybierając 2 - alt. Podobnie 3 służy do zapisu tenoru,
a 4 - basu.
W wersji
2.1. aby wpisać utwór wielogłosowy wyszukaj nad
klawiaturą w prawym dolnym rogu ekranu przycisk Edit Note, kliknij go, a następnie
wybierz General, rozwiń pasek Voice i zaznacz odpowiedni numer
głosu ( 1 - sopran, 2 - alt, 3 - tenor i 4 - bas).
|
|
|
|
|
Aby mieć szybki dostęp do
większej ilości elementów zapisu nutowego (oznaczeń
artykulacyjnych, znaków chromatycznych itd.) wciśnij na Keypadzie któryś z klawiszy w szóstym
rzędzie, licząc od dołu.
|
|
|
|
Wpisywanie i edycja tekstu
|
|
Program SIBELIUS umożliwia
dodawanie różnego rodzaju tekstów do partytury (tytuł
utworu, nazwisko kompozytora, wszelkie oznaczenia
wykonawcze, tekst piosenki itd.). Wybierz Create, Text a
następnie rodzaj tekstu jaki chcesz wstawić. Kliknij na
partyturę - pojawi się kursor. Możesz wybrać krój i
wielkość czcionki z górnego paska. Wpisz tekst, a
następnie odkliknij. Aby wpisać np. palcowanie wybierz Text/Other staff text/Fingering.
Kliknij na wybrane miejsce partytury i wpisz cyfrę. Aby
przejść do następnej nuty wciśnij spację. Celem wpisania
tekstu w dowolnym miejscu partytury wybierz Text/Other staff text/Small text i
dalej postępuj podobnie.
Tekst możesz przesuwać do
góry i do dołu przy użyciu kursorów - wcześniej zaznacz
go kliknięciem (zmieni wtedy kolor na niebieski).
Przytrzymując klawisz Ctrl i klikając
kolejno w różne fragmenty tekstu zaznaczysz od razu
większą jego całość - cały ten blok tekstu możesz
następnie przesunąć. Aby przesuwać tekst w szybszym
tempie (większymi skokami) należy użyć równocześnie
klawisza Ctrl i kursorów.
|
|
|
|
|
Z menu Layout wybierz Page setup. Określ format
papieru (np. A4) oraz jego orientację - jeśli zaznaczysz Landscape wtedy będzie ona pozioma,
jeśli nie, to pionowa. Możesz określić wielkość
marginesów. Bardzo przydatne jest pole pokrętła Staff size - przy jego pomocy możesz
zwiększyć lub zmniejszyć pięciolinie wraz z nutami. Obok
jest okno z podglądem. Całość zatwierdzasz OK.
W wersji 2.1. wybierz Layout/Document setup.
|
|
|
|
|
Ilość taktów na jednym systemie
oraz systemów na stronie określasz wybierając Plug-ins/Format score. Wszystko
zatwierdź OK. Czynności tych można
dokonać na każdym etapie tworzenia partytury.
W
wersji 2.1. wybierz File/Plug-ins/Notation/Make
Layout Uniform.
|
|
|
|
|
Szczegółowy opis, jak przetransponować partyturę w Sibeliusie 2 znajdziesz tutaj.
|
|
|
Spis treści
|
|
|
Wprowadzanie tekstu nutowego z zewnętrznego
urządzenia MIDI bez łączenia go z komputerem
|
|
Zewnętrznym urządzeniem MIDI
może być syntezator lub keyboard, który pracuje w tym
standardzie. Utwór, którego partyturę chcesz wydrukować
nagraj przy użyciu syntezatora na dyskietkę. Otwórz
program SIBELIUS na komputerze. Wybierz File/Open/Stacja dyskietek/Otwórz. Z okna Open MIDI file wybierz rodzaj
papieru. Możesz także odznaczyć, co oprócz tekstu
nutowego ma ukazać się w partyturze (np. oznaczenie
metronomu). Zatwierdź OK. Program może
zasygnalizować, że nie rozpoznaje niektórych
instrumentów i spyta czy chcesz kontynuować. Wciśnij OK. Na monitorze pojawi się partytura.
Możesz ją wydrukować, możesz zapisać jako plik w
SIBELIUSIE. Czasami konieczna będzie korekta partytury - postępuj wtedy jak przy wpisywaniu tekstu nutowego z
klawiatury komputera.
|
|
|
Spis treści
|
|
|
Podłączenie zewnętrznego urządzenia MIDI do
komputera
|
|
Podłączenie zewnętrznego
urządzenia MIDI (takiego jak syntezator lub keyboard)
można zrealizować na dwa sposoby:
- wykorzystując standardowe gniazda MIDI
- wykorzystując złącze TO HOST
|
|
|
|
Połączenie za pośrednictwem
standardowych gniazd MIDI
|
|
Jeżeli interfejs MIDI
zainstalowany jest wewnątrz komputera połącz gniazdo
MIDI OUT komputera z gniazdem MIDI IN instrumentu,
natomiast gniazdo MIDI IN komputera z gniazdem MIDI OUT
instrumentu. Do połączenia wykorzystaj standardowe
przewody MIDI.
|
|
|
|
Połączenie za pośrednictwem złącza TO
HOST
|
|
Połącz port szeregowy komputera
z gniazdem TO HOST instrumentu za pomocą przewodu 8-pin
MINI DIN-D-SUB 9-pin. Jeżeli port szeregowy komputera
wyposażony jest w gniazdo 25-stykowe, użyj tego samego
przewodu z adapterem 9-pin - 25-pin.
Powyższa
instrukcja dotyczy łączenia instrumentów MIDI z komputerami IBM PC.
|
|
|
Spis treści
|
|
|
Wprowadzanie tekstu nutowego z zewnętrznego
urządzenia MIDI połączonego z komputerem
|
|
Tekst nutowy można wprowadzić za
pośrednictwem zewnętrznego urządzenia MIDI na dwa
sposoby:
- step-time input ("krok po kroku")
- flexi-time input (w czasie rzeczywistym).
|
|
|
|
Wprowadzanie tekstu nutowego metodą
"step-time input"
|
|
- Otwórz nową partyturę (tak samo, jak przy
wpisywaniu nut z klawiatury komputera).
- Zaznacz pauzę lub nutę, od której ma rozpocząć się
zapisywanie.
- Wybierz wartość nuty na Keypadzie.
- Graj melodię, która ma być zapisana. Upewnij się,
że kursor na monitorze (strzałka) jest niebieska,
zanim zaczniesz wprowadzać nuty.
- Jeżeli następna nuta ma inną wartość (lub np.
artykulację) niż poprzednia, zmień ustawienie na Keypadzie zanim zagrasz dźwięk.
- Aby wprowadzić pauzę, naciśnij spację.
- Klawisz Enter (na głównej
klawiaturze, nie na Keypadzie) zamienia nuty na enharmonicznie równe sobie (np. fis
na ges).
|
|
|
|
Wprowadzanie tekstu nutowego metodą
"flexi-time input"
|
|
Metoda ta pozwala na
wprowadzanie tekstu nutowego w czasie rzeczywistym.
- Otwórz nową partyturę.
- Kliknij na pusty takt - pojawi się niebieska ramka
wokół niego.
- Kliknij na czerwony przycisk Flexi na pasku narzędziowym.
- Graj melodię na instrumencie.
- Kliknij powtórnie na przycisk Flexi aby zakończyć wprowadzanie
nut.
Podobnie jak przy wprowadzaniu nut z
nagranego wcześniej na instrumencie pliku .mid może
zajść konieczność dokonania poprawek w partyturze.
Wykonuje się to w taki sam sposób jak przy wprowadzaniu
zapisu nutowego z klawiatury komputera.
|
|
|
Spis treści
|
|
|
Umieszczanie zapisu nutowego w dokumencie
tekstowym Word
|
|
W każdej chwili możesz przenieść
swoją partyturę lub jej fragment do dokumentu tekstowego
Word. W tym celu:
- Otwórz w SIBELIUSIE plik zawierający partyturę
przeznaczoną do przeniesienia.
- Kliknij File/Save as...
- Rozwiń pasek Zapisz jako typ i
wybierz Bitmap file (BMP)
. Kliknij Zapisz.
- Pojawi się okno Bitmap export
options. W Page number wybierz numer strony przeznaczonej do przeniesienia.
Potwierdź OK.
- Zamknij okno SIBELIUSA.
- Otwórz Worda.
- Kliknij miejsce w dokumencie, w które ma być
przeniesiona partytura.
- Kliknij Wstaw/Rysunek/Z pliku/Moje dokumenty/Nazwa folderu/Otwórz/Nazwa pliku .bmp/Wstaw.
Jeżeli wielkość
umieszczonej w dokumencie partytury jest nieodpowiednia,
możesz ją zmodyfikować w SIBELIUSIE z menu Layout/Page setup (p. Ustawienia strony w niniejszej
Instrukcji).
Przenoszenie zapisu nutowego do Worda z Sibeliusa 2
|
|
|
Spis treści
|
|
|